درس 7-8-9 علوم سوم
درس هفتم: انرژی چیست؟
درس در یك نگاه:
دانش آموزان با انجام فعالیت های مختلف با منابع اصلی تامین انرژی مورد نیاز انسان مانند سوخت ها، آب جاری و باد آشنا می شوند. خورشید را به عنوان یك منبع مهم تامین انرژی می شناسند و به اهمیت صرفه جویی در منابع انرژی و استفاده درست از آن پی می برند.
آن چه دانش آموزان در مورد «جانوران» می دانند:
سال اول:خورشید منبع بزرگ گرما و نور است.
سال دوم: -
سال سوم: برای انجام كارها انرژی لازم است؛ انرژی به شكل های مختلف مانند انرژی گرمایی، حركتی، نورانی،الكتریكی و صوتی وجود دارد؛ انرژی ها به یك دیگر تبدیل می شوند.
هدف ها: انتظار می رود در فرآیند آموزش این درس هر دانش آموز به هدف های زیر برسد:
مهارت ها ، دانستنی ها
1- بعضی از منابع اصلی انرژی را با ذكر مثال نام ببرد.
2- موارد مختلف استفاده از انرژی خورشیدی را با ذكر مثال بیان كند.
3- چرخ آبی، چرخ بادی و آب گرم كن خورشیدی بسازد. (كاربرد ابزار)
4- برای استفاده از منابع اصلی انرژی مثل آب و باد مثال بزند.
5- برای استفاده از انرژی باد یا آب وسیله ای طراحی كند.
6- منابع مختلف انرژی را با هم مقایسه كند و مزایا و معایب هر كدام را بیان كند.
نگرش ها
1- نسبت به صرفه جویی در منابع انرژی و استفاده ی درست از آن علاقه مند شود.
2- ضوابط كار گروهی را رعایت كند.
3- در حفاظت از محیط زیست بكوشد.
دانستنی های برای معلم
منابع انرژی
از منابع مهم انرژی سوخت ها هستند، انسان بیش تر انرژی مورد نیاز خود را از سوزاندن سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ نفت و گاز طبیعی به دست می آورد. این سوخت ها میلیون ها سال قبل، از بقایای گیاهان و جانورانی كه مرده اند یا از بین رفته اند به وجود آمده اند. در هر ساعت تقریباً 1000000تن از سوخت های فسیلی سوزانده می شود كه جایگزین كردن این مقدار میلیون ها سال طول می كشد. مشكل دیگر این سوخت ها این است كه آلوده كننده محیط زیست هستند و با سوزاندن آن ها گازهای سمی به اتمسفر و یا جو زمین راه می یابند و سپس به صورت باران اسیدی بر زمین می ریزند و مناطق وسیعی از جنگل ها و دریاها را آلوده می كنند. بعضی از این گازها در اثر گلخانه ای نیز نقش دارند و موجب افزایش گرمای جو می شوند.
اثر گلخانه ای: با انباشته شدن دی اكسید كربن یا گاز كربنیك در جو زمین كه عمدتاً حاصل فعالیت های روز افزون صنعتی شدن و سوزاندن انواع سوخت هاست، گرما نمی تواند از سطح زمین خارج شود و دما بالا می رود. در گلخانه نیز پوشش شیشه ای همین اثر را دارد و با جلوگیری از خروج گرما فضای داخل را گرم نگه می دارد، به این ترتیب به بعضی گازهایی را كه در اثر سوزاندن سوخت های فسیلی در هوا آزاد می شوند، گازهای گلخانه ای می نامند، زیرا آن ها از خروج گرمای خورشید جلوگیری می كنند. در شرایط عادی بخش عمده انرژی ای كه از خورشید به زمین می رسد دوباره به فضا باز می گردد. دانشمندان نگران آن هستند كه با افزایش مقدار دی اكسید كربن در اتمسفر و افزایش تدریجی دمای زمین یخ های قطبی ذوب شوند و مناطق وسیعی از خشكی زیر آب برود. به این دلیل به دنبال آن منابع انرژی هستند كه آلوده كننده نیستند و تجدیدپذیرند، مثل انرژی باد و یا آب.
انرژی باد: در گذشته از انرژی باد برای به حركت درآوردن قایق ها و كشتی ها و آسیاب كردن استفاده می شده است و امروزه در بسیاری از نقاط جهان از انرژی باد برای تولید برق استفاده می شود. در این روش هیچ نوع آلودگی به وجود نمی آید و محیط زیست صدمه نمی بیند.
انرژی آب: زمین را آب فرا گرفته ، آب اقیانوس ها و رودها دائماً در جریان است. امواج جریان های دریایی، جزر و مدها رودهای خروشان و آبشارها همگی انرژی جنبشی یا حركتی فراوانی دارند. این انرژی منبعی مناسب برای تولید الكتریسیته است. هر چه بیشتر بتوانیم از انرژی آب استفاده كنیم نیازمان به منابع موجود انرژی نظیر سوخت های فسیلی كاهش می یابد.
جریان آب یكی از قدیمی ترین منابع انرژی است چرخ آبی احتمالاً حدود صد سال قبل از میلاد مسیح و در یونان مورد استفاده قرار گرفت، در قرون وسطی در سراسر اروپا و آسیا از چرخ های آبی برای آسیاب غلات، به كار انداختن دَم و پتك آهنگری ها و آبیاری مزارع استفاده می شد. آسیاب های جزر و مدی كه در دهانه رودها یا خلیج های باریك ساخته می شدند نیز موارد استفاده مشابهی داشتند.
چرخ های آبی منبع انرژی اصلی انقلاب صنعتی بود و ماشین آلات اولین كارخانه ها را به حركت درمی آورد. این كارخانه ها را عمدتاً درحاشیه رودها می ساختند زیرا، آب به عنوان یك منبع انرژی همیشه در دسترس بود. سرانجام با اختراع موتور بخار كه می توانست ماشین آلات بزرگتری را به حركت درآورد، این چرخ ها كنار گذاشته شدند و اكنون انرژی آبی كه آن ها را می چرخاند به هدر می رود.
انرژی جزر و مد: جاذبه یا گرانش خورشید و ماه هر روز زمین را به سوی خود می كشد و همین سبب می شود كه مقادیر زیادی آب در گوشه و كنار دریاهای جهان جابه جا شود. ما این جابه جایی ها یا حركات را جزر و مد می نامیم. حدود 1000 سال قبل برای نخستین بار انرژی جزر و مد مهار شد. هنگام مد آب را پشت یك دریچه نگه می داشتند و پس از جزر یا فرونشستن مد دریچه را باز می كردند تا جریانِ آب ، چرخ آب را به حركت درآورد. نیروگاه های برق جزر و مدی جدید نیز، به همین روش كار می كنند. با فرا رسیدن مد آب در پشت یك بند یا دیوار بزرگ جمع می شود و هنگام جزر آب در پشت یك بند یا دیوار بزرگ جمع می شود و هنگام جزر آب درون توربین ها سرازیر می گردد تا برق تولید شود.
انرژی خورشید: یكی از منابع بزرگ انرژی خورشید است. خورشید منشاء تمام انرژی های موجود در زمین است خورشید انرژی فراوانش را بی وقفه در فضای بیكران پخش می كند.خورشید از گازهای هلیوم و هیدروژن ساخته شده است. هیدروژن طی انفجارهایی عظیم پیوسته به هلیوم تبدیل می شود كه حاصل این فعل و انفعال آزاد شدن مقدار زیادی انرژی است.
انسان هزاران سال است كه از این انرژی در موارد مختلف استفاده می كند. امروزه در پی آن هستند كه انرژی خورشید را جایگزین انرژی حاصل از سوخت های فسیلی كنند و استفاده از انرژی خورشید برای گرم كردن خانه در زمستان، پختن غذا، شیرین كردن آب دریاها و تولید الكتریسیته با استفاده از سلول های خورشیدی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و بشر امیدوار است انرژی خورشید را به عنوان یك منبع انرژی سالم جایگزین انرژی سوخت های فسیلی كند.
انرژی هسته ای: انرژی هسته ای بخشی از برق مورد نیاز كشورها را تامین می كند. برای این كار از انرژی ذخیره شده در هسته اتم كه در مركز اتم قرار دارد، استفاده می شود.بعضی از هسته های سنگین را می توان شكافت و به دو جزء سبك تر تبدیل كرد. در این فرآیند كه شكافت هسته ای نامیده می شود. مقدار بسیار زیادی گرما آزاد می شود، كه در نیروگاه های هسته ای از آن برای جوشاندن آب و چرخاندن توربین با بخار آب استفاده می شود. انرژی هسته ای می تواند نیاز انسان را برای صدها و هزاران سال آینده تامین كند. آیا استفاده از آن بی خطر است؟ بسیاری از دانشمندان آن را بی خطر می دانند اما ممكن است حوادثی هم رخ دهد.
نگاهی به آینده انرژی: شكافت هسته ای تنها فرآیند هسته ای نیست كه انرژی بسیار زیادی تولید می كند، با به هم پیوستن هسته های هیدروژن نیز انرژی فراوانی آزاد می شود. این فرآیند «گداخت» یا «جوش هسته» نامیده می شود و همان فرآیندی است كه در خورشید انجام می شود. در كشورهای متعددی تلاش برای ساختن نیروگاه گداخت هسته ای ادامه دارد. انتظار می رود كه در قرن 21 میلادی گداخت هسته ای یك منبع مهم برای تولید برق شود. این فرآیند پس مانده ی خطرناك و تابش فاجعه آمیز ندارد.
درس هشتم: آب در روی زمین
درس در یك نگاه:
دانش آموزان با صورت های مختلف آب در طبیعت آشنا می شوند و از طریق مشاهده ی تصاویر و گفت و گو درباره ی آن ها، چرخه ی آب و مراحل مختلف آن را می شناسند.
آن چه دانش آموزان در مورد «جانوران» می دانند:
سال اول: قسمتی از سطح زمین را آب پوشانیده است؛ از آب باید به طور صحیح استفاده كرد، گیاه به آب مناسب نیاز دارد تا رشد كند.
سال دوم: آب سطح زمین را تغییر می دهد.
سال سوم: آب در طبیعت به سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد و می تواند در شرایط مناسب از حالتی به حالت دیگر درآید.
هدف ها: انتظار می رود در فرآیند آموزش این درس هر دانش آموز به هدف های زیر برسد:
مهارت ها ، دانستنی ها
1- برای حالت های مختلف آب در محیط اطراف مثال بزند.
2- با مشاهده ی طرح چرخه ی آب، این چرخه و مراحل آن را توضیح دهد.
3- در مورد تبخیر آب های جاری در سطح زمین و نقش آن در چرخه ی آب مثال بزند.
4- تشكیل ابر را به عنوان یك مرحله در چرخه ی آب بداند و توضیح دهد.
5- با مشاهده ی تصاویر مرتبط و محیط اطراف طرز تشكیل رود را شرح دهد.
6- با مشاهده ی محیط اطراف ، اطلاعاتی در مورد آب های زیر زمینی جمع آوری كند و منابع آن ها را نام ببرد.
7- از طریق ساختن مدل از یك چاه در باره ی تشكیل آب های زیر زمینی و جمع شدن آن ها در چاه ها، اطلاعات جمع آوری كند.
8- با توجه به اطلاعاتی كه در مورد آب منابع جمع آوری می كند به لزوم تصفیه ی آب پی ببرد.
9- مدلی از یك دستگاه تصفیه آب بسازد و به كمك آن مقداری آب گل آلود را صاف كند.
10- در باره ی راه های صرفه جویی در مصرف آب تحقیق نماید و در یك جدول گزارش كند.
نگرش ها
1- در انجام فعالیت ها با افراد گروه همكاری كند.
2- در تهیه ی وسایل لازم احساس مسئولیت كند.
3- در تمیز نگه داشتن آب حساس شود.
4- در مصرف آب صرفه جویی كند.
دانستنی های برای معلم
آب فعال ترین ماده ی موجود در روی زمین به حساب می آید كه به صورت مایع قسمت اعظم سطح زمین را می پوشاند. مقداری از آن به صورت یخ در قطب ها و نقاط مرتفع زمین متمركز است و مقداری هم به صورت بخار جذب اتمسفر است. بر اثر تغییر دما، همیشه بین سه حالت فوق مبادله صورت می گیرد. به طور كلی به مجموعه آب های موجود در كره ی زمین «هیدروسفر» (آب كره) گویند.
آب به طور مداوم در اتمسفر و روی خشكی ها در حركت است . یعنی انرژی تابشی خورشید سبب تبخیر آب دریا می شود، باد بخار آب را به مسافت های دوردست می برد و این بخار آب بالاخره به صورت باران دوباره به سطح زمین باز می گردد. آب حاصل از بارندگی هم به صورت های مختلف در روی زمین جاری می شود و باز به دریا می رود. پس آب به طور دائم در چرخه ای دور می زند، در جایی انرژی را جذب می كند و در جای دیگر آن را آزاد می سازد و موادی را در سطح زمین به حركت در می آورد.
اقیانوس ها را باید منبع عظیم آب در سطح زمین دانست، زیرا قسمت اعظم آب موجود در كره ی زمین در آن ها ذخیره شده است.
وجود این آب در روی زمین نتایج زیر را دربر دارد:
1- آب، وضع هوای زمین را در كنترل دارد. اگر آب وجود نداشت، تغییرات دمای شب و روز، یا فصول مختلف بسیار زیادتر می شد و در عین حال تفاوت دمای نقاط قطبی و استوایی هم بیش تر بود.
2- آب عامل فرسایشی مهمی است و می تواند مواد مختلفی را تخریب یا حمل كند، یا آن كه در یك محل رسوب دهد بدون وجود آب شاید سطح زمین به سطح كره ی ماه شباهت داشت.
3- وجود آب برای حیات ضروری است و در هر كجا آب فراوان تری باشد جمعیت بیش تری از جانداران زندگی می كنند. گذشته از آن، بیش تر گونه های جانداران روی زمین ساكن آب اند.
از نظر حمل و نقل ، به دست آوردن غذا و برخی از مواد خام هم وجود آب دریا و رودخانه و دریاچه برای انسان اهمیت حیاتی دارد.
وقتی كه آب تبخیر می شود، مولكول های آب خود به صورت جزئی از تركیبات هوا در می آیند،و هرچه مقدار بخار آب در واحد حجم هوا زیادتر باشد می گوییم فشار بخار آب بیش تر است. در بعضی شرایط،هوا دیگر نمی تواند مقدار بخار آب بیش تری را دریافت دارد در این صورت می گوییم هوا از بخار آب اشباع شده است. دمایی كه در آن رطوبت هوا به درجه ی اشباع برسد به «نقطه ی شبنم» موسوم است. نقطه ی شبنم هوا مهم است زیرا در دمای پایین تر از آن ابر تشكیل می شود. درجه ی اشباع بخار آب در هوای گرم بالاتر از هوای سرد است.
ابر هنگامی تشكیل می شود كه هوا سرد شود و دمای آن به زیر نقطه ی شبنم برسد. شكل ابر بستگی به جریان هوا دارد، اگر جریان هوا افقی باشد ابرها لایه لایه می شوند و اگر جریان هوا به طور قائم باشد، ابرها، توده ای شكل خواهند شد. ابرها دارای سه گروه اصلی «سیروس» (پر مانند)، «استراتوس» (لایه لایه) و «كومولوس» (توده ای) هستند. البته مخلوطی از این ابرها مانند «سیرواستراتوس» و «استراتوكومولوس» هم وجود دارد. برای ارتفاعات زیاد پیشوند «آلتو» (بالا) و برای قدرت بارندگی كلمه «نیمبوس» به معنی ابر باران دار را به نام ابرها اضافه می كنند، مانند «كومولونیبوس» و «نیمبواستراتوس».
آب های جاری كه در حقیقت مهم ترین عامل فرسایش سطح زمین اند، آب هایی هستند كه به صورت باران و برف به سطح زمین می رسند و در سرازیری ها جریان می یابند. جریان های اب را به نام های مختلفی مانند جوی، نهر و رود می نامند،ولی هیج معیاری وجود ندارد كه بتوان گفت تا چه اندازه آب را باید مثلاً رود نامید.
آب های جاری سه نوع عمل تخریب، حمل و نقل و رسوب گذاری را در قسمت های مختلف مسیر خود انجام می دهند. در عمل تخریب، بستر آب های جاری در جهت قائم و پهلو حفر می شود. در عمل حمل، آب مواد كَنده شده را با خود جابه جا می ند و در عمل رسوب گذاری، موادی كه جابه جا شده اند از آب جدا و ته نشین می شوند. چگونگی این فعالیت ها بستگی به انرژی جنبشی جریان آب دارد و مقدار این انرژی خود وابسته به حجم و سرعت جریان آب است.
آب های جاری به هر شكلی در روی زمین جاری می شوند. آن ها ابتدا در سطح زمین شیارهایی حفر می كنند، این شیارها كم كم به صورت دره هایی درمی آیند كه برش عرضی آن در سنگ های سست به شكل حرف V است. تشكیل این قبیل دره ها به این ترتیب است كه آب در ضمن حفر كردن كف بستر خود، مقداری از دیواره ها را نیز خراب می كند. عوامل دیگر فرسایش دیواره های بستر را عوامل هوازدگی انجام می دهند. اگر این عوامل نباشند دره ای تنگ و عمیق به شكل حرف U ایجاد خواهد شده. در مناطق دارای آب و هوای خشك كه اثر عوامل هوازدگی مختصر است، معمولاً دره ها تنگ و عمیق اند. در ضمن دره بیش تر در نقاطی تنگ و عمیق می شود كه در سنگ های نسبتاً سخت حفر شده باشد، زیرا اثر عوامل تخریب بر سنگ ها و خاك های نرم خیلی شدیدتر از زمین های سخت است.
آب زیر زمینی بخشی از آب كره است كه منافذ خالی سنگ ها و خاك ها را در زیر زمین اشغال می كند. آب زیر زمینی نیز مانند رودها و دیگر عوامل طبیعی با فرسایش سنگ ها، جابه جایی مواد حاصل و ته نشینی آن ها در نقاط دیگر در تغییر شكلی سطح و بخش های خارجی زمین دخالت می كنند. عمل فرسایش اب های زیر زمینی عموماً به صورت انحلال است.
بخش بزرگی از آب مورد استفاده انسان از زیر زمین تامین می شود. حجم آب زیرزمینی قابل بهره برداری اگرچه فقط حدود 3/0 درصد آب كره را تشكیل می دهد ولی همین مقدار آب بزرگترین ذخیره ی آب شیرین و تقریباً معادل 35 سال بارندگی در سطح خشكی های زمین است(با فرض این كه تمام بارش به زمین نفوذ كند). به همین جهت امروزه بهره برداری از آب زیرزمینی ، به ویژه در كشور ما كه با كمبود آب های سطحی مواجه است، برای مصارف مختلف گسترش زیادی یافته است.
درس نهم: دریاها
درس در یك نگاه:
در فرآیند این درس دانش آموزان با دریاها آشنا می شوند و از طریق مشاهده ی تصاویر، گفت و گو و انجام فعالیت های عملی در باره ی آن اطلاعات جمع آوری می كنند.
آن چه دانش آموزان در مورد «جانوران» می دانند:
سال اول: آب در بسیار جاها یافت می شود. از آب دریا استفاده های گوناگونی می گردد.
سال دوم: -
سال سوم: در زمین آب به حالت های مختلف وجود دارد و دائم از حالتی به حالت دیگر در می آید(چرخه ی آب)
هدف ها: انتظار می رود در فرآیند آموزش این درس هر دانش آموز به هدف های زیر برسد:
مهارت ها ، دانستنی ها
1- با مشاهده ی كره ی جغرافیایی ، وسعت خشكی ها و آب های روی زمنی را مقایسه كند.
2- با مشاهده ی كره ی جغرافیایی، بزرگی دریاها و اقیانوس ها را مقایسه كند.
3- از طریق جمع آوری اطلاعات به فرآیند شوری آب دریا پی ببرد.
4- از طریق جمع آوری اطلاعات به نقش باد در پدید آوردن امواج پی ببرد.
5- با استفاده از منابع مناسب، اطلاعاتی در مورد كف دریاها به دست آورد.
6- از طریق مطالعه و گفت و گو، در مورد استفاده های گوناگون از دریا اطلاعاتی جمع آوری كند.
7- با انجام آزمایشی، چگونگی شیرین كردن آب دریا را نشان دهد.
8- در مورد اهمیت حفاظت از دریاها و جلوگیری از آلودگی آن ها اطلاعاتی جمع آوری نماید.
9- از طریق گفت و گو با افراد گروه، برای جلوگیری از آلودگی رودخانه ها و دریاها راه حل ارائه دهد.
نگرش ها
1- به مطالعه در مورد دریاها و اقیانوس ها علاقه مند شود.
2- به اهمیت پاكیزگی دریاها پی ببرد.
3- در قبال حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی دریاها احساس مسئولیت كند.
دانستنی های برای معلم
فضانوردانی كه برای اولین بار زمین را از فضا مشاهده كردند، نام «سیاره ی آبی» را نیز به دیگر نام های زمین افزودند. رنگ آبی زمین از فضا، ناشی از آبی است كه بیش از 70 درصد سطح زمین را می پوشاند. حدود 60درصد از نیمكره ی شمالی و 81 درصد از نیمكره ی جنوبی پوشیده از آب است.
در واقع سطح زمین اقیانوس عظیمی است، با جزیره های بزرگ به صورت قاره هایی كه در آن پراكنده اند. این اقیانوس عظیم بیش از 97درصد حجم آب های زمین را در خود جای داده است. اقیانوس ها و دریاها در تنظیم آب و هوای زمین، تامین اكسیژن، مواد معدنی، غذا و حمل و نقل و ... برای ساكنان زمین دارای اهمیت فراوان است.
تقریباً تمام عناصر پوسته ی زمین ، هرچند به مقدار ناچیز، در آب اقیانوس ها یافت می شوند. مثلاً در آب اقیانوس ها حتی طلا نیز وجود دارد، ولی غلظت آن در آب اقیانوس ها چنان كم است كه هزینه ی استخراج آن بیش از ارزش خود طلا خواهد بود. اما مواد دیگری مثل نمك طعام ، برم كه در عكاسی مورد استفاده قرار می گیرد و منیزیم (فلزی سبك كه در بدنه ی هواپیما كاربرد دارد) را می توان از آب دریا استخراج كرد. فلز قلع را هم از لجن های مناطق كم عمق به دست می آورند.
در حال حاضر رودخانه و آب های زیرزمینی همه ساله مقادیر زیادی از املاح مختلف به صورت محلول وارد آب دریا می كنند و بر غلظت آن می افزایند. نمك های موجود در آب رودخانه ها و آب های زیرزمینی از انحلال مواد قابل حل سنگ های مسیر جریان حاصل می شود.
آتشفشان های فعال خشكی ها و زیر دریاها منبع دیگری برای افزایش املاح محلول دریا هستند. انحلال مواد قابل حل موجود در بستر و ساحل دریا نیز از عوامل موثر در شوری درای محسوب می شوند.
اگر یك كیلوگرم از آب اقیانوس ها تبخیر شود به طور متوسط حدود5/34 گرم نمك های مختلف به جای می ماند. مقدار نمك های محلول در یك كیلوگرم آب دریا را «درجه شوری» گویند. درجه شوری در مناطق مختلف تا حدودی تغییر می كند. در مناطقی كه میزان تبخیر بالاست (مانند خلیج فارس) تا 40 گرم هم می رسد. در عوض، مناطقی كه تبخیر كم است یا مقدار باران زیاد است، (مانند آب های نزدیك قطب های) درجه شوری كم است.
فراوان ترین نمك موجود در آب دریاها كلریدسدیم (نمك خوراكی ) استو این نمك به تنهایی بیش از سه چهارم جرم نمك های آب اقیانوس ها را تشكیل می دهد.
گازها هم مانند مواد جامد در آب دریا یافت می شوند و در این میان اكسیژن و دی اكسید كربن مهم تر از بقیه اند. وجود این گازها برای جانداران ساكن آب اهمیت بسیار دارد. تمام جانوران ساكن دریا باید تنفس كنند، بنابراین به اكسیژن نیاز دارند. گیاهان سبز و ذره بینی فراوان موجود در سطح آب دریاها برای غذاسازی به دی اكسید كربن نیازمندند. این گیاهان با جذب دی اكسید كربن، مقداری اكسیژن آزاد می كنند. بنابراین دریاها مقداری از اكسیژن مورد نیاز جانداران دریایی را فراهم می كنند.
آب اقیانوس ها و دریاها دائماً در حال حركت است. این حركت علل مختلفی دارد كه از میان آن ها می توان اثر باد، نیروی جاذبه ی خورشید و ماه ، تفاوت چگالی آب و گردش كره ی زمین را نام برد.
از حركات مختلف آب دریا، موج بیش از بقیه قابل مشاهده است. مهم ترین عامل ایجاد موج،باد است، ولی عوامل دیگری از قبیل زمین لرزه و جزر و مدّ نیز موج تولید می كنند. جاندارانی كه در عمق آب ها هستند، حركات موج را حس نمی كنند.
امواج را باید از نیرومندترین عوامل فرسایش دانست، مخصوصاً در سواحل سنگی كه عمق آب در كناره ها زیاد است تمام نیروی موج در اولین نقطه برخورد جمع می شود. امواج دریا باعث پراكنده شدن شن، سنگریزه و گل های رسی روی ساحل می شوند و سنگ های بزرگ را به قطعات كوچك تر تقسیم می كنند. این قطعات نیز ضمن حركات متوالی، كم كم بدون زاویه و دارای سطح صاف می شوند. این مواد، به عمل تخریبی امواج كمك می كنند، زیرا آب، آن ها را به سنگ های دیگر می كوبد. با این عمل خود آن ها نیز خردتر و به ماسه تبدیل می شوند. نفوذ آب در سواحل سنگی سبب هوازدگی فیزیكی و شیمیایی سنگ ها شده و تخریب آن ها را سرعت می بخشد.
تا چند دهه قبل اطلاعات زیادی از پستی و بلندی های اقیانوس ها در دست نبود. در گذشته ، برای اندازه گیری عمق اقیانوس ها از ریسمان و وزنه استفاده می شد كه كاری بس سخت و خسته كننده بود و به همین جهت اطلاعات كمی از این راه به دست می آمد. اما از اواسط قرن بیستم میلادی با استفاده از دستگاه هایی كه زمان رفت و برگشت امواج صوتی را از سطح تا كف دریا به آسانی تعیین می كرد، دانشمندان توانستند، عمق آب اقیانوس ها را در هر نقطه به آسانی و به سرعت اندازه گیری كنند. به این ترتیب نقشه ی پستی و بلندی های بستر اقیانوس ها تهیه شد.
اكتشاف در بیش تر دریاها و كشف اسرار آن ابتدا به وسیله ی غواصان انجام می گرفت. لباس های سنگین و كلاه های آهنی و قطور،این غواصان را از فشارهای زیاد آب محافظت می كرد. امروزه با آن كه لوازم غواصی بسیار سبك و پیشرفته شده اند، باز هم نمی توان از غواصان برای رفتن به عمق زیاد (حداكثر 50 متر) و مدت زمان طولانی (بیش تر از چند دقیقه ) استفاده كرد زیرا فشار زیاد آب سبب مرگ انسان می شود.
امروزه به كمك زیردریایی های كوچك بدون سرنشین یا سرنشین دار، مجهز به دوربین های عكسبرداری و وسایل نمونه گیری، توانسته اند به عمیق ترین مناطق اقیانوس ها سفر كنند.
حیات در اقیانوس ها بستگی به نور، غذا، فشار و غلظت نمك ها دارد. بنابراین بیش ترین جانداران در نقاطی قرار دارند كه مقدار نور و غذا زیاد و فشار كم باشد. مناطق ساحلی و نزدیك به ساحل به علت شرایط مساعد ، دارای بیش ترین و متنوع ترین جلوه های حیات است. هر چه عمق آب زیاد شود مقدار نور كاهش می یابد و فشار زیاد می شود. در این نقاط تعداد معدودی جاندار زندگی می كنند كه با این شرایط سخت خود را سازگار كرده اند.
جایی كه آب شیرین رود و آب شور دریا با هم برخورد كنند، از سرعت حركت آب كاسته می شود و طبعاً امكان حمل بیش تر مواد فراهم نیست و دانه های درشت تر رسوبات زودتر ته نشین می شوند. اصولاً موادی كه به دریا می رسند به ترتیب وزن و درشیت ذره در مناطق كم عمق دریا و مجاور سواحل یعنی فلات قاره رسوب می كنند. البته همه ی مواد همراه آب رودخانه در فلات قاره ته نشین نمی شوند و مقداری از مواد سبك وزن،توسط جریان های دریایی به مناطق عمیق تر دریا هم برده می شوند.
90 درصد فرآیند فتوسنتز در سطح زمین به وسیله ی جلبك ها انجام می گیرد. این وظیفه به ویژه به عهده ی جلبك های كوچك تك سلولی شناور در لایه ی سطحی آب دریاها است.
این جلبك ها را نوزادان جانوران میگوهایی می خورند كه خود خوراك ماهی ها و جانوران بزرگ تر می شوند. در كشورهای جنوب شرقی آسیا جلبك ها مصرف غذایی دارند.
جلبك ها مصارف صنعتی هم دارند، آن ها در تهیه ی آگار (ماده ای كه برای سفت كردن محیط كشت باكتری ها در آزمایشگاه ها مصرف می شود)، بستنی، خمیر دندان، مواد آرایشی و دارویی ، عكاسی و رنگ های محلول در آب كاربرد دارند.
بعضی از جلبك ها حاوی پروتئین زیادی (حدود 44 درصد) هستند و می توانند منبع غذایی مناسبی برای نسل های آینده باشند. به همین مناسبت، پرورش آن در محیط های كشت مصنوعی مورد بررسی است. البته هنوز این كار هزینه ی زیادی برمی دارد و به صرفه نیست.
